همدان قطب گیاهان دارویی و خوراکی است و این روزها دامنه کوه‌های آن از جمله کوه الوند شاهد رویش گیاهان و سبزیجات بسیاری از جمله شنگ، بنفشه، گزنه، بابونه، غازیاقین، گیلاقه، کنگر، کاسنی و غیره است.

فرصت طلبی عده‌ای سودجو

اما نکته قابل توجه این است که هم‌زمان با رشد گیاهان و سبز شدن گونه‌های گیاهی مختلف در این مناطق، پای عده‌ای سودجو که اغلب افراد بیکار و مهاجر هستند به این دامنه‌ها گشوده شده و آن‌ها با توجه به رویکرد مردم همدان به مصرف برخی سبزیجات کوهی همانند ریواس و کنگر، با برداشت بی‌حدوحصر و غیراصولی به قلع‌وقمع گونه‌ها می‌پردازند.

درست است که استفاده متعادل از گیاهان کوهی و مصرف آن در برنامه غذایی به‌خودی‌خود سبب سرزندگی مردم می‌شود اما متأسفانه گاهی آن‌چنان در مصرف یک یا چند گیاه زیاده‌روی می‌شود که درزمانی اندک چیزی از چهره سبزرنگ کوه الوند باقی نمی‌ماند.

این اقدام تا حدی در شهر و استان همدان طبیعی جلوه می‌کند که برخی خیابان‌های اصلی شهر به محل فروش گیاهان کوهی تبدیل شده و شهروندان را به سوی خود می‌کشاند.

اشتیاق مردم همدان برای استفاده از گیاهان کوهی زیاد است

یکی از فروشندگان گیاهان کوهی بابیان اینکه اشتیاق مردم همدان برای استفاده از گیاهان کوهی زیاد است، عنوان کرد: در فصل بهار و بیشتر در ایام تعطیلات به همراه خانواده خود به دامنه کوه‌های اطراف همدان می‌روم و با چیدن گیاهان؛ آن‌ها را برای فروش به بازار می‌آورم.

وی بابیان اینکه به‌طور میانگین هر بار که به کوه می‌رویم ۲۰ تا ۳۰ کیلو گیاه کوهی برای فروش می‌چینیم، گفت: شغل اصلی من کارگری است اما درآمد از این طریق در فصل بهار بیشتر از درآمد حاصل از کارگری است.

یکی از شهروندان همدانی نیز که در حال تهیه این گیاهان کوهی بودبابیان اینکه بسیاری از مردم همدان گیاهان کوهی را جایگزین مواد پروتئینی کرده و علاوه بر تأمین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز اعتقاد خاصی به خاصیت دارویی این گیاهان دارند، گفت: فصل بهار با آش‌های خوشمزه آن معنا پیدا می‌کند چراکه در تهیه آن‌ها از گیاهانی که در دل کوه رشد کرده‌اند استفاده می‌شود.

بوته کنی درآمدی برای برخی خانواده‌ها

بهجت یزدی بابیان اینکه گاهی در ایام تعطیل که به دامنه کوه‌ها می‌رویم به اندازه مصرف روزانه از این گیاهان می‌چینیم اما بیشتر اوقات برای استفاده از آنها گیاه مورد نظر را خریداری می‌کنیم، گفت: در این فصل سال گروه‌هایی از خانواده‌های روستایی و شهری در کوهپایه‌ها و دشت‌های مختلف همدان با جمع‌آوری و عرضه این گیاهان به بازار منبع درآمد خوبی برای خود ایجاد می‌کنند

همین صحبت‌ها کافی است تا مطمئن شویم منابع طبیعی و ذخایر گیاهی کوه‌های همدان در معرض تهدید است و باید مانع از زیاده‌روی در چیدن گیاهان شد و به ذخیرهگاه ژنتیکی الوند توجه بیشتری داشت چرا که اگر دیر بجنبیم اتفاقی که نباید رخ دهد ممکن می‌شود.

شناسایی ۳۱۵ گونه داوریی، صنعتی و خوراکی در همدان

اما در همین خصوص و پیرامون وضعیت استان همدان در پوشش گونه‌های گیاه‌ای خودرو مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان با بیان اینکه بیش از ۳۱۵ گونه داوریی، صنعتی و خوراکی در اراضی ملی استان همدان شناسایی شده که خودرو هستند، گفت: مهمترین آنها آویشن، بابونه، اسپند، رازیانه، پنیرک، گاوزبان، ریواس، کنگر، کلپر، بومادران، خاک شیر، سماق، نسترن وحشی و مریم گلی است.

اسفندیار خزایی بابیان اینکه سیر، رازیانه، گشنیز، کلزا و سیاهدانه نیز گونه‌های مهم دارویی، صنعتی و معطر هستند که در سطح استان همدان پراکنش داشته و در بخش کشاورزی به صورت انبوه تولید می‌شوند، افزود: گیاهان دارویی استان همدان با توجه به طریقه مصرف آن در ۲ گروه تقسیم بندی می‌شود.

وی با بیان اینکه گروه اول گیاهانی نظیر موسیر، ریواس، سماق، کنگر، تره وحشی، شنگ، پای غازی، کرفس کوهی، والک، پیازک و پنیرک هستند که به‌عنوان سبزیجات و میوه‌ها کاربردهای غذایی دارند و به صورت خام مصرف می‌شوند، افزود: بعضی از این گونه‌ها به صورت غذاهای مجزا و یا به همراه غذاهای دیگر مصرف می‌شود و به‌عنوان مواد اصلی در تهیه برخی از غذاها، چاشنی‌ها و ادویه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

رشد گونه‌های گیاهی دارویی در همدان

خزایی با یادآوری اینکه گروه دوم گیاهانی هستند که فقط به منظور کاربرد دارویی برداشت می‌شوند، اضافه کرد: تعداد گونه‌ها در این گروه بسیار بیشتر از گروه اول است.

وی گفت: گونه‌های این بخش شامل گیاهان دارویی فراوانی نظیر آویشن، بومادران، بابونه، گل ختمی، پونه کوهی، خاکشیر، گون، باریجه، چای کوهی، کاسنی، گزنه، زنیان، درمنه‌ی کوهی، شقایق نعمانی، علف مار، شیرین بیان، بادرنجبویه، خارخسک، روناس، منداب، سنبل‌طیب، شاه‌تره، مرزنجوش، پرسیاوش است.

۲۲ گونه از گیاهان دیده شده در استان همدان بومی منطقه هستند

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز بابیان اینکه ۲۲ گونه از گیاهان دیده شده در استان همدان از جمله گون سفید، کتیرا، مفراح و تیره بادام‌ها مختص این استان و آنومی هستند، افزود: منابع طبیعی همدان در چند سال گذشته به منظور زارعی کردن این گونه‌ها اقداماتی انجام داده و سال گذشته برای نخستین بار ۶۰۰ هزار بوته آویشن را در عرصه‌های طبیعی کاشت.

عباس قبادی بابیان اینکه با توجه به وضعیت منابع آبی همدان و اینکه برخی گونه‌ها نیاز به آب فراوانی دارند منابع طبیعی همدان کشت گونه‌های کم آب بر از جمله گیاهانی که از آب بین سلولی به جای آب‌های زیر زمینی استفاده می‌کنند را در دستور کار دارد، عنوان کرد: این روزها با قرار داشتن در فصل بهار روزانه شمار زیادی از شهروندان برای چیدن این گیاهان راهی مناطق کوهستانی می‌شوند چراکه بسیاری از خانواده‌ها دوست دارند روزانه یک نوبت آنها را روی سفره‌های خود ببینند.

برداشت درست و اصولی از گیاهان دارویی موجب تضمین بقا و رویش مجدد آنان و حفظ پوشش مراتع خواهد شد قبادی با بیان اینکه برداشت درست و اصولی از گیاهان دارویی موجب تضمین بقا و رویش مجدد آنان و حفظ پوشش مراتع خواهد شد، گفت: استفاده نکردن از کودهای شیمیایی برای رویش این قبیل گیاهان موجب اقبال مردم از گیاهان دارویی و خوراکی شده و در این فصل رنگ و بوی غذای مردم همدان بهاری شده و غذاهای آبکی از جمله آش جای خود را در سفره بازمی کنند.

وی با بیان اینکه باید با پرهیز از برداشت‌های غیر اصولی و برداشت نکردن گونه‌های در حال انقراض برای همیشه این گونه‌ها را در بیشه زارهای الوند حفظ کرد، گفت: بر اساس مقررات قانونی مردم اجازه دارند به‌اندازه میزان مصرف خود از این گیاهان برداشت داشته باشند و اگر در برداشت گیاهان به ریشه، ریزوم و غده گیاه آسیب وارد شود با متخلفین برخورد خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه ممنوعیت برداشت برای گیاهانی که ریشه و ریزوم و غده آن‌ها آسیب ببیند همچنان وجود دارد، گفت: حدود ۳۰ گونه گیاهی در استان همدان ممنوعیت برداشت دارند و با متخلفان برخورد می‌شود.

آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان خوراکی در استان همدان وجود ندارد، اما هرساله به هنگام فصل بهار هزاران کیلوگرم از انواع گیاهان خوراکی استان به بازار محلی و استان‌های هم‌جوار عرضه و ارسال می‌شود و با گسیل مردم به دامن طبیعت و جمع‌آوری انواع گیاهان خودرو و حتی کمیاب باهدف کسب سود، منابع طبیعی و محیط‌زیست دچار لطمه‌ها و خسارت جبران‌ناپذیری می‌شود که باید برای رفع این مشکل فکر چاره بود.

با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه نباید اجازه داد تا عده‌ای به بهانه فروش سبزیجات گیاهی و تأمین نیاز مردمی به تخریب دامنه کوه‌ها بپردازند و باید توجه داشت که فرزندان ما نیز از این دنیا سهم دارند و باید به فکر آینده نیز بود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار12خرداد 98، کدخبر: 4630611،www.mehrnews.com