شعار سال: آیت الله سید عباس قائم مقامی در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: اگر بخواهیم بررگترین چالش در دوران دین و دینداری را در یک تک گذاره بیان کنیم مسئله تقابل و رویارویی جزمیت و نسبیت است. تلقی این است که دین و دین داری مبتنی بر جزمیت است. ما در دوره جدید با یک روند و فرآیند نسبیت گرایی مواجه هستیم. این چالش میان دین و دوران جدید و در دوران مدرن به صورت فزایندهای تعمیق بخشیده شده است. آیا این چالش حقیقی است و آیا ذات ایمان دینی با جزمیت آمیخته است و اگر چنین باشد باید برای رویارویی، تقابل و عقب نشینی رفته رفته باید آن را پذیرفت.
وی افزود: دیوید هیوم میگوید شرک بر توحید مقدم است. در ذات چرک چندگانگی و تکثر است، اما توحید بدنبال یگانگی است و یگانگی بدنبال یکسان سازی است. چندگانگی در ذات طبیعت و هستی امر غیرقابل انکار است اگر ایمان را به معنای همسان و هم معنای جزمیت بدانید و جزمیت را غیرقابل باور دینی بدانید من با دیوید هیوم هم فکر هستم.
این روحانی در ادامه افزود: امر درونی، شخصی و غیرقابل دسترس است. امر درونی در ذات خود دگرستیز است. ایمان به خودی خود امری درونی است.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت ایمان بیان کرد: شما نمیتوانید یک مکانیزم تعریف شده برای تکرار ایمان در فرد دیگری ارائه بدهید حتی الهیات مسیح هم به این چیزها ملتزم است. میگویند ایمان یک اتفاق و فیض و روزی الهی و از جانب خداوند است. شما نمیتوانید برای ایمان نسخه بنویسید تا قانونمند و قاعدهمند شود.
آیت الله قائم مقامی افزود: فرقه هم مبتنی بر امر ایمانی و درونی و فاقد منطق بیرونی است و قابلیت انتقال ندارد. با همه این اوصاف و اظهارات دیوید هیوم، ما ناگزیریم مقابل امر ایمانی همدلی ایجاد کنیم مگر اینکه انکار کور داشته باشیم.
وی افزود: در دوره مسیح باهم در دوران مدرن به تفاهم رسیدند و گفتند مسیحیت فرقه مذهبی است با همه ویژگیهای یک فرقه و از دل آن چیزهای زیادی بیرون آمد.
این روحانی افزود: امر درونی قابلیت اقناع پذیری ندارد و اینکه بگوییم من میخواهم شما را به تسلیم وادار کنم، از درون ماهیت ستیزه جویی ایجاد میکند. اگر این مهم با قدرت معطوف شود از امور وحشتناک در میآید.
وی تاکید کرد: در همه ارجاعاتی که به امر ایمانی میشود همیشه دیگران هستند که دچار اشتباه میشوند، اما فرد مومن و صاحب امر ایمانی دچار اشتباه نمیشود، زیرا از خودش خبر دارد.
وی با اشاره به اتفاقی که در حادثه عاشورا رخ داد و اهمیت وجدان، گفت: راوی میگوید در مسجد نشسته بودم. یک آقایی وارد شد و بغل من نشست. نمازش را خواند و بعد بلند گفت خدایا من را میشناسی من شریف زاده هستم و انتظار بهترین عنایات را از تو دارم. بهترین جای بهشت را میخواهم، راوی سر برمی گرداند میبیند که او شمربن ذی الجوشن است. راوی به او میگوید تو حکم خدا را زیر پا گذاشتی و الان میخواهی به بهشت بروی. اولین چیزی که در اینجا به ذهن میرسد وجدان است.
وی افزود: همه هنر اهل بیت در همین است که در برابر رویارویی با امر ایمانی ایستادند. ما در مجلس اهل بیت با یک تعریف از ایمان مواجه هستیم. این امر ایمانی مطلق نیست و قیدی دارد. امر ایمانی به خودی خود پذیرفتنی نیست. هیچ کس نمیتواند از دیگری انتظار پذیرش تسلیم داشته باشد این شرک است.
این روحانی در ادامه بیان کرد: حضرت ابی عبدالله و اهل بیت ایشان، یک ورژن از امر ایمانی به نام امر ایمانی توحیدی را مطرح کردند؛ بنابراین در اینجا همه خصوصیات امر ایمانی مطلق حذف میشود. تنها عنصری که میتواند امر ایمانی را مهار کند و از مهارتهای ایمان بهرهمند شود، توحید است.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت توحید اظهار کرد: توحید یک اکسیر عظیم و عجیبی است. اگر شما همه آموزههای اهل بیت را زیر و رو کنید هدف اصلی اهل بیت، آموزش توحید است.
عباس قائم مقامی بیان کرد: در امر ایمانی شما به دنبال استنباط یگانگی خدا هستید، اما در توحید به دنبال یگانگی خدا نیستید. چه کسی گفته توحید یعنی رسیدن به یگانگی خدا. توحید فعل انسان است و ما باید به توحید برسیم.
وی در ادامه با طرح یک سوال گفت: چه تفاوتی بین امر ایمانی توحیدی و غیر توحیدی وجود دارد؟ راز اصلی این است که در امر ایمانی توحیدی از راه اثبات میخواهید به خدا برسید آن یکی میخواهید از راه ابطال به خدا برسید.
وی تاکید کرد: حقیقت مطلق، چون رها است شما نمیتوانید آن را ثابت کنید.
وی در پایان گفت: ما در اینجا دوتا رویارویی داشتیم. در امر ایمانی با وصف توحیدی، قابل گفتگو وجود دارد و میتوانید گفتگو کنید. اما امر توحیدی، همه خصوصیات امر ایمانی را ندارد و وجهه بیرونی دارد. مشخصا توحید یعنی کشف یکانگی و سازگاری و هم پوشانی. این توحید قابلیت نقد دارد.
مریم غنیزاده بافقی: کسی به بزرگی حضرت زینب (س) وجود ندارد
مریم غنیزاده بافقی در ششمین شب از سلسله نشستهای خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا (علیه السلام) به ایراد سخنرانی پرداخت.
مریم غنی زاده بافقی در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: یکی از سوالات پر تکرار که هر فرد یا گروهی در حادثه عاشورا با آن مواجه میشود این است که در فاصله اندکی از رسول خدا، جامعهای که خود را منتسب به اسلام و پیامبر میدانست چطور چنین فاجعهای را رقم زد و با بی تفاوتی رفتار و سکوت کرد. چه اتفاقی برای جامعه اسلامی افتاد که همه در قتل فرزند پیامبر به اتحاد نظر و عمل رسیدند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: حادثه عاشورا در یک روز اتفاق نیفتاده است. بالغ بر ۵ ماه امام حسین (ع) و فرزندانشان به دلیل مخاطره جانی، آواره بودند. مهمترین سلبریتی آن زمان ۵ ماه آواره بود. این امر در منظر مردم اتفاق افتاد. اگر شما آن زمان مصاحبه میگرفتید همه این اقدام را، وقیح میدانستند. قتل فرزند پیامبر ساده نبود، اما چطور شد که از مسلمانان، صدایی بلند نشد؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ما وقتی ادعیه معتبری را میبینیم انگشت اتهام به سمت مجریان این قضیه، یعنی واژهای به نام امت است. در دعای ندبه و عاشورا به کلمه امت اشاره شده است.
وی افزود: گروهی جمع شدند و اصرار کردند که فرزند رسول خدا را از بین ببرند. امام در نامهای که به محمد حنفی دارند میگویند من بدنبال این هستم که امت را درست کنم و برای همین قیام کردند. خدای متعال در قرآن، وقتی بحث ارسال رسل میشود مخاطب را امت قرار داده است. خداوند رسولان را فرستادند تا امت را درست کنند. جامعه به تنهایی حرکت نمیکند و نیازمند ساختار و نظام است.
وی افزود: این ساختارها هستند که تعیین کننده توزیع ثروت و تولید قدرت و فرهنگ در جامعه هستند که چگونه ایجاد شود و در اختیاری چه کسی قرار گیرد. همه اینها به ساختارهای جامعه ارتباط دارد. روسای ساختارها و مسئولانی که بر روابط حاکم بودند همیشه در مقابل رسالت پیامبران قرار میگرفتند و مردم را مدیریت میکردند. من با این مقدمه وارد فضای اسلام، کوفه، امام حسین و حادثه عاشورا میشوم. وی با اشاره به ساختار اجتماعی آن زمان گفت: نخست ساختار اجتماعی آن زمان بود. ساختار آن زمان قومی و قبیلهای بود. منزلت مردم مرتبط با قبیله آنها بود. اگر کسی از طرف قبیلهای طرد میشد، حیات اجتماعی او از بین میرفت. امام میخواستند با قوم گرایی و عشیره گرایی مقابله کنند. امام میفرمودند ملاک ایمان است نه روابط نسبی. این مهم، جزو ماموریت نخستین پیامبر بود و مجری آن امیرالمومنین (ع) بود. امیرالمومنین (ع) این ساختارها را از بین بردند و هزینه آن را هم دادند. این فضای اجتماعی آن زمان بود. پس از رسول الله، مدیریت جامعه تغییر کرد و ساختار قومیتی برگشت.
وی با اشاره به ساختار سیاسی آن زمان اظهار کرد: بعد از پیامبر ساختار سیاسی تغییر کرد. تلاش معاویه برای موروثی کردن قدرت این بود که حکومت پادشاهی شود. معاویه اولین کسی است که برای خود تاج و قصر ساخت. نماز جمعه را چهارشنبه خواند و شراب خورد و ساختار جامعه را تغییر داد. قومی که ۲۰ سال ساختار پادشاهی داشتند نمیتوانستند برای تشکیل حکومت عدل، تاب بیاورند.
مریم غنی زاده بافقی با اشاره به ساختار اقتصادی اظهار کرد: اکثر عاشورا پژوهان معتقد هستند که یکی از مهمترین دلایلی که منجر به عاشورا و قتل امام حسین (ع) شد دنیاپرستی مردمان آن زمان بود. حاکمان، دنیا پرست بودند و بعد این به بدنه مردم سرایت کرد. شهر کوفه در زمان خلیفه دوم ساختار نظامی داشت. برای جنگ آورانی که به مرزهای رم و ایران حمله میکردند والی کوفه نخست آن را به ۷ محله تقسیم کرد. سپس والیان بعدی آمدند و به ۴ محله تقسیم کردند و در هر قسمت یک قبیله زندگی میکرد. هر کدام از زیرمجموعهها عریف یعنی سرپرست داشتند. عریفها دفاتری مانند ثبت احوال داشتند و وقایع ۴ گانه را ثبت میکردند و مسئول، تقسیم بیت المال شده بودند. حاکمیت از طریق عریف به مردم کوفه یارانه میداد. مردم کوفه کاری جز جنگ آوری نداشتند. پس از تهدید مردم در پی ورود مسلم ابن عقیل، مردم به مسلم پشت کردند و در ادامه مردم کوفه، امام حسین (ع) را یاری نکردند.
این استاد دانشگاه افزود: در آن زمان یکی از بحثها سلامت نسل بود. امام میفرمودند هر شخصی که متولد میشود باید منشا تولد طیب باشد. همین قوانین الان در بحثهای کیفری ما وجود دارد. منشا فحشا از زمان عثمان خلیفه سوم و اوج آن در زمان معاویه بود. خلیفه دوم زنان را میزد و تحقیر میکرد و با شلاق زنها را میزد و احادیث پیامبر را جعل میکرد در صورتیکه پیامبر حتی کنیز خود را هم نمیزد.
عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی ادامه داد: بعد از قرن ۱۵ مردم دسترسی به ازدواج نداشتند و به الگوی رقیب ازدواج، روی آوردند.
وی درباره ازدواج سفید بیان کرد: الان هم به دلیل بمباران فرهنگی جوانان به ازدواج سفید روی آورده اند که نه ازدواج است و نه سفید است و نه پاک.
وی تاکید کرد: تاریخ تکرار میشود و امروزه دولتهای مختلف با همین مهندسی ساختارها به مدیریت رفتار اشخاص میپردازند. اگر نتوانیم بر جنگ پیدا و پنهان خانواده که از زمان افلاطون ایجاد شده، پیروز شویم انسانهایی نخواهند آمد تا باور به بقیه الله داشته باشند. در گذشته برای تشکیل خانواده باید ازدواج میکردید، اما الان میتوانید هم باشی داشته باشید. در کشورهای غربی افراد گاها برای اینکه با عدم ازدواج مالیات کمتر میدهند و درآمد آنها برای مالیات مشخص نیست و کمک رفاهی میگیرند تن به ازدواج رسمی نمیدهند. مهمترین موضوع این است بچههایی که در خانوادههایی که ازدواج نکردند، بدنیا میآیند گرفتار مرگ و میر و قتل بیشتری میشوند. در ایران با خانواده مقابله نمیشود و در قانون اساسی به این مهم، اشاره شده است.
وی در پایان گفت: کسی به بزرگی حضرت زینب (س) وجود ندارد. ایشان به دلیل مشکلات جسمی حتی نماز شب خود را نشسته میخواندند. این شکستگی زینب برای حسرتی است که بعد از پیامبر و امیرالمومنین (ع) برای او ایجاد شد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت جماران، تاریخ انتشار: ۷ مرداد ۱۴۰۲، کدخبر: ۱۶۰۲۲۹۲، www.jamaran.news